Δυσθυμία: η νέα ασθένεια της εποχής μας

Δυσθυμία: η νέα ασθένεια της εποχής μας
http://health.in.gr/news/article.asp?lngArticleID=122277
12/11/2007


Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος

Συχνά παραπονιέται κανείς για συνεχή κούραση, χαμηλή ενεργητικότητα, κακή διάθεση, στεναχώρια, προβλήματα ύπνου και φαγητού, δυσκολία στη συγκέντρωση ή στη λήψη αποφάσεων. Όταν αυτά τα συμπτώματα διαρκούν για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, για τις περισσότερες μέρες και είτε τα εκφράζει το ίδιο το άτομο είτε τα παρατηρούν οι γύρω του, τότε το όνομα του προβλήματος είναι δυσθυμία.
Σύμφωνα με τους Jenna Griffiths και Arun Ravindran του Royal Ottawa Hospital στο Οντάριο του Καναδά, η ελαφριά χρόνια κατάθλιψη ή δυσθυμία είναι συνηθισμένο πρόβλημα, που επηρεάζει μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, ιδίως γυναίκες. Η δυσθυμία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα ελαφρότερα από αυτά της κατάθλιψης, αλλά επίμονα, που διαρκούν για χρόνια. Τα άτομα αυτά πολλές φορές δεν αντιλαμβάνονται τι ακριβώς τους συμβαίνει και δεν αναζητούν επαγγελματική βοήθεια.

Ενδείξεις Δυσθυμίας

• Χαμηλή απόδοση στη δουλειά/σχολείο
• Κοινωνική απόσυρση
• Δειλία
• Εκνευρισμός, επιθετικότητα
• Συγκρούσεις με οικογένεια και φίλους
• Δυσκολίες στον ύπνο
• Προβλήματα όρεξης
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Δυσκολία λήψης αποφάσεων
• Χαμηλή ενέργεια
• Αίσθηση ματαιότητας
• Ιστορικό κατάθλιψης στην οικογένεια

H δυσθυμία και η κατάθλιψη προκαλούν πολλαπλές αλλαγές

Αλλαγές στη σκέψη: από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που έχουν τα άτομα με κατάθλιψη εστιάζεται στην ικανότητα προσοχής και συγκέντρωσης. Δυσκολεύονται να προσέξουν μια συζήτηση ή ένα λογικό επιχείρημα, ή να συγκρατήσουν νέες πληροφορίες στη βραχύχρονή τους μνήμη, όπως ονόματα ή οδηγίες. Η ικανότητά τους να παίρνουν αποφάσεις είναι μειωμένη. Οι αρνητικές σκέψεις και οι αυτό-μειωτικές δηλώσεις («όλα μου έρχονται στραβά», «δεν αξίζω τίποτα») καθώς και ο μηρυκασμός του παρελθόντος είναι εντονότατα χαρακτηριστικά του διανοητικού κόσμου του ατόμου με κατάθλιψη.
Αλλαγές στα συναισθήματα: στην δυσθυμία το άτομο αισθάνεται θλίψη χωρίς προφανή αιτία, δεν ευχαριστιέται με ό,τι προηγουμένως του άρεσε, και δηλώνει ότι δεν έχει κίνητρα: γίνεται απαθές και αποσύρεται. Αλλοτε είναι έντονος ο εκνευρισμός και τα ξεσπάσματα. Κοινός συναισθηματικός παρονομαστής είναι η αίσθηση της ανημπόριας και της απελπισίας.
Αλλαγές στη συμπεριφορά: πέρα από την απάθεια, πολλά άτομα δεν αισθάνονται άνετα με άλλους ανθρώπους και τους αποφεύγουν. Επίσης, υπάρχουν αλλαγές στην όρεξη (λιγότερη ή περισσότερη). Η θλίψη οδηγεί σε συχνό κλάμα ή σε ένα μόνιμο παράπονο για κάθετι. Η σεξουαλική επιθυμία μειώνεται ή εξαφανίζεται.
Αλλαγές στους φυσιολογικούς ρυθμούς: οι βιολογικοί ρυθμοί που συντελούν στην ευεξία μεταβάλλονται: αλλαγές στον ύπνο (υπερβολικός ή καθόλου), η συνεχής κούραση, οι μεταβολές στην όρεξη και τη σίτιση συντελούν στην γενικότερη άσχημη αίσθηση. Τα άτομα με κατάθλιψη έχουν περισσότερους πόνους και υποφέρουν από ασθένειες με ψυχοσωματική βάση (πχ γαστρεντερικά), ενώ πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι πιο ευάλωτο (Δρ Glaser, καθηγητής, Ohio State University, ΗΠΑ).

Ερευνητικά Δεδομένα

• Η κατάθλιψη δεν είναι ασθένεια του «κεφαλιού», αλλά περιλαμβάνει πολλά συστήματα. Ερευνητές σε δημοσίευμα του έγκριτου New England Journal of Medicine καταδεικνύουν ότι η κατάθλιψη οδηγεί ε καρδιοπάθειες σε κατά τα άλλα υγιή άτομα κι επιταχύνει αλλαγές στην οστική μάζα και οδηγεί σε οστεοπόρωση.
• Η θεωρία ότι η κατάθλιψη είναι «απλώς» μια χημική ανισορροπία είναι απλουστευτική, σύμφωνα με τον Δρα Duman, νευροβιολόγο στο Πανεπιστήμιο Yale. Τα ανθρώπινα αισθήματα δημιουργούνται σε ένα νευρωνικό κύκλωμα που περιλαμβάνει σημαντικές εγκεφαλικές δομές, όπως ο ιππόκαμπος, η αμυγδαλή και ο προμετωπιαίος φλοιός. Στην κατάθλιψη, η δυσλειτουργία αυτού του κυκλώματος ευθύνεται για την έλλειψη θετικών σκέψεων και την ανικανότητα αναχαίτισης των αρνητικών.
• Τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου δείχνουν ότι στην κατάθλιψη τα νευρωνικά κυκλώματα που είναι υπεύθυνα για τη διάθεση, τη σκέψη, τον ύπνο, την όρεξη και τη συμπεριφορά δε λειτουργούν σωστά και η ρύθμιση των σημαντικών νευροδιαβιβαστών είναι ελλιπής.
• Οι κατεχολαμίνες (ντοπαμίνη, νοραδρεναλίνη, σεροτονίνη) φαίνεται να δυσλειτουργούν στην κατάθλιψη, με πρωταγωνίστρια τη σεροτονίνη (βασική για την αίσθηση ευεξίας).
• Στα άτομα με κατάθλιψη υπάρχει ελάττωμα στο γονίδιο SERT, ρυθμιστή της σεροτονίνης.
• Γενετικές έρευνες σε δίδυμους δείχνουν ότι τα γονίδια παίζουν κάποιο ρόλο στην κατάθλιψη. Ένα άτομο είναι ευάλωτο στην κατάθλιψη όταν πολλά σχετικά γονίδια αλληλεπιδρούν με περιβαλλοντικούς παράγοντες.
• Στρεσσογόνες καταστάσεις, ιδίως με μορφή απώλειας (θάνατος προσφιλούς προσώπου), αλλά και προβλήματα σχέσεων, προκαλούν κατάθλιψη σε ευαίσθητα άτομα. Έρευνες σε ανθρώπους και ζώα δείχνουν ότι το στρες νωρίς στη ζωή αλλάζει τα νευρωνικά κυκλώματα που ελέγχουν τα συναισθήματα, άρα δημιουργεί τις νευροχημικές και συμπεριφορικές αλλαγές της κατάθλιψης, και είναι υπεύθυνο για τις υπερβολικές εκδηλώσεις σε στρεσογόνες καταστάσεις αργότερα.
• Ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων, το ορμονικό σύστημα που ρυθμίζει την αντίδραση του σώματος στο στρες, υπερ-λειτουργεί σε πολλά καταθλιπτικά άτομα.
  

Ψυχοθεραπεία και... Βιβλιοθεραπεία
Όπως η διαδικασία της μάθησης, που εμπλέκει τη δημιουργία νέων συνδέσεων στους νευρώνες του εγκεφάλου, η ψυχοθεραπεία λειτουργεί αλλάζοντας τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Όπως οι συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων καταστρέφονται στην κατάθλιψη, πιθανότατα γίνεται να ξαναδημιουργηθούν. Ο ενήλικος εγκέφαλος έχει μεγαλύτερη πλαστικότητα απ' ότι φανταζόμασταν, που επιτρέπει την αναδόμηση νευρώνων, σύμφωνα με τον νευροβιολόγο Bruce McEwen, Ph.D., του Πανεπιστημίου Rockefeller.
Σύμφωνα με έρευνες του National Institute of Mental Health (NIMH, HΠΑ) η γνωσιακή-συμπεριφορική και η διαπροσωπική θεραπεία είναι από τους καλύτερους τρόπους για να απαλλαγεί κανείς από τα επώδυνα συμπτώματα της κατάθλιψης. Η γνωσιακή-συμπεριφορική βοηθά το άτομο να αλλάξει τις αρνητικές σκέψεις που σχετίζονται με την κατάθλιψη, ενώ η διαπροσωπική θεραπεία εστιάζεται στην επίλυση των προβληματικών σχέσεων που συμβάλλουν στην κατάθλιψη.
Το National Institute for Clinical Excellence, ένας βρετανικός οργανισμός υγείας, τον Δεκέμβριο του 2004 αποφάσισε να προωθήσει τη…βιβλιοθεραπεία, ως ένα καλό αντικαταθλιπτικό! Η βιβλιοθεραπεία έγινε της μόδας εξαιτίας της ανησυχίας του ιατρικού κόσμου ότι συνταγογραφούνται περισσότερα αντικαταθλιπτικά απ' ότι είναι απαραίτητο αλλά κι εξαιτίας του αυξημένου κόστους της συμβατικής φαρμακοθεραπείας. Έτσι, αντί για φάρμακα οι γιατροί προτείνουν την ανάγνωση βιβλίων αυτοβοήθειας, τα οποία μάλιστα «συνταγογραφούν»... κανονικά!
Μπορεί ένα βιβλίο να βοηθήσει; Αν κρίνει κανείς από την επιτυχία των βιβλίων του Irvin Yalom στη χώρα μας (παρόλο που δεν ανήκουν στην κατηγορία των βιβλίων αυτοβοήθειας) σίγουρα ένα καλό βιβλίο, γραμμένο από έγκριτο συγγραφέα, μπορεί να προσφέρει κατευθύνσεις ζωής κι ελπίδα ότι το πρόβλημα λύνεται. Ωστόσο, η ιδέα της βιβλιοθεραπείας δεν είναι να αντικαταστήσει τα αντικαταθλιπτικά ή την ψυχοθεραπεία, αλλά να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα στην καταπολέμηση της κατάθλιψης.