Τα Κλειδιά της Αυτοπεποίθησης

 

Τα Κλειδιά της Αυτοπεποίθησης

 

            Στις μέρες μας γίνεται πολύς λόγος για την αυτοπεποίθηση, και γράφονται πολυάριθμα άρθρα κι εγχειρίδια γι’ αυτό το ανθρώπινο χαρακτηριστικό που σήμερα θεωρείται βασικό προσόν και συστατικό της προσωπικής, κοινωνικής και επαγγελματικής επιτυχίας.

 

Γιατί ορισμένοι άνθρωποι δεν έχουν αυτοπεποίθηση;

            Πέρα από τις βιολογικές καταβολές που έχει ο καθένας, οι παιδικές εμπειρίες ενός ατόμου καθορίζουν και διαμορφώνουν επίσης σε μεγάλο ποσοστό και πολλά χαρακτηριστικά του ατόμου.  Όταν ένα άτομο στην παιδική του ηλικία δεν έχει αρκετή επιβράβευση, οι γονείς του είναι αυστηροί, προτιμούν να επισημαίνουν τα λάθη του παιδιού που πρέπει να διορθώσει και δεν επαινούν αυτά που κάνει σωστά, όταν δεν ενθαρρύνουν, ήδη έχει χάσει τους θεμέλιους λίθους της αυτοπεποίθησης.  Γενικότερα, η έλλειψη ενθάρρυνσης από το σπίτι ή άκριτη αποθάρρυνση του παιδιού (πχ, «μην το κάνεις αυτό, θα λερωθείς», «μη, δε θα τα καταφέρεις, είναι δύσκολο», «πρόσεχε, μπορεί να πέσεις») μπορεί να συμβαίνει λόγω αγάπης και έγνοιας προς το παιδί, δημιουργεί όμως αρνητικό ψυχολογικό κλίμα για την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης.

            Οι χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο και η έλλειψη ενθάρρυνσης από τους δασκάλους, ειδικά μάλιστα όταν δεν υπάρχει κάτι άλλο στο οποίο το παιδί να είναι πολύ καλό και να αντισταθμίζει τα αδύνατά του σημεία, επίσης λειτουργούν σαν τροχοπέδη στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης.  Και βέβαια, όταν το παιδί δεν έχει διδαχτεί από νωρίς να εκτιμά τον εαυτό του και να καλλιεργεί τα προσόντα και τις ικανότητές του, τότε δε γνωρίζει την έννοια της αυτοπεποίθησης.

 

Είναι φανερό ότι κάποιος δεν έχει αυτοπεποίθηση;

            Παρά τα στερεότυπα που θέλουν το άτομο χωρίς αυτοπεποίθηση να είναι μια καρικατούρα ανθρώπου με δειλίες, που σκοντάφτει, κρύβεται και κάνει γκάφες, στην πραγματικότητα οι άνθρωποι που δε διαθέτουν αυτοπεποίθηση δύσκολα διακρίνονται από τους γύρω τους.  Συχνά άτομα πετυχημένα και κοινωνικά δε διαθέτουν αυτοπεποίθηση, αλλά γνωρίζουν πώς να το συγκαλύπτουν ώστε να μην είναι φανερό στον περίγυρό τους.  Αυτό δε σημαίνει ότι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι ή σε αρμονία με τον εαυτό τους: το αντίθετο, αφού διαρκώς προσπαθούν να κρύψουν το «ελάττωμα» που τους καίει ώστε να μη φανερωθεί προς τα έξω.

 

Ψυχολογικά χαρακτηριστικά

            Οι άνθρωποι που δεν έχουν αυτοπεποίθηση συνήθως χαρακτηρίζονται από ψυχολογική αδυναμία, την αίσθηση κατωτερότητας και του ότι οι άλλοι είναι πάντα καλύτεροι από τους ίδιους.  Αυτή η απαξία προς τον εαυτό συχνά εκδηλώνεται με αρνητικά σχόλια προς τον εαυτό, αδυναμία λήψης πρωτοβουλίας ή εκτέλεσης δύσκολων καθηκόντων και μόνιμης σύγκρισης με τους άλλους, πάντα σε βάρος του εαυτού τους.  Συχνά υπάρχει το αίσθημα της αυτολύπησης και της αδυναμίας.  Πολλά άτομα που δεν έχουν αυτοπεποίθηση γίνονται νευρικά, εριστικά κι έχουν ξεσπάσματα θυμού.  Κάτω από αυτή τη «μάσκα», όμως, κρύβεται ένα άτομο που δεν πιστεύει στον εαυτό του και δεν ξέρει πώς να χειριστεί τις αδυναμίες του.

 

Χαρακτηριστικά της σκέψης

            Το άτομο που δεν πιστεύει στον εαυτό του και τις ικανότητές του δύσκολα θα τολμήσει να κάνει κάτι καινούργιο, δύσκολο ή διαφορετικό, επειδή φοβάται ότι θα αποτύχει.  Η τάση που έχει να συγκρίνει τον εαυτό του με άλλους και να βρίσκει ότι το ίδιο είναι χειρότερο περιπλέκει τα πράγματα ακόμα περισσότερο, γιατί βλέπει μόνο τα αρνητικά του σημεία.  Από την άλλη, η ψυχολογική του αδυναμία δεν του επιτρέπει να ανασκουμπωθεί και να διορθώσει τα ελαττώματά του, κι έτσι το άτομο αυτό παγιδεύεται στις αρνητικές του σκέψεις, ενώ ταυτόχρονα αδρανεί και δεν κάνει κάτι για να αλλάξει την κατάσταση.

Γενικά, τα άτομα χωρίς αυτοπεποίθηση τείνουν να διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα με τις σκέψεις τους: για παράδειγμα, όταν κάνουν κάτι σωστά θεωρούν ότι ήταν καθαρά θέμα τύχης (και δεν το αποδίδουν στις ικανότητές τους), ενώ όταν δεν κάνουν κάτι καλά θεωρούν ότι ήταν αποκλειστικά δικό τους λάθος (ακόμα και αν υπήρχαν άλλοι παράγοντες που δεν μπορούσε να τους ελέγξει το άτομο).

Η καταστροφική σκέψη των ατόμων αυτών τα οδηγεί να πιστεύουν πως ακόμα κι αν προσπαθήσουν θα αποτύχουν, με αποτέλεσμα να μη δοκιμάζουν καν!  Ένα άλλο σημείο, χαρακτηριστικό της σκέψης τους είναι ότι βλέπουν τον κόσμο σε «άσπρο-μαύρο», χωρίς τις ενδιάμεσες αποχρώσεις.  Αυτό σημαίνει ότι θα θεωρούν όλα είτε απολύτως θετικά είτε απολύτως αρνητικά, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι υπάρχουν και ενδιάμεσες διαβαθμίσεις!  Τέλος, αυτά τα άτομα τείνουν να ασκούν… «μαντικές» ικανότητες, με την έννοια ότι διαρκώς προφητεύουν ότι όλα θα πάνε άσχημα.

 

Πώς βελτιώνεται η έλλειψη αυτοπεποίθησης;

            Το πρώτο βήμα για να αποκτήσει κανείς αυτοπεποίθηση είναι…να παραδεχτεί ότι δεν τη διαθέτει!  Όσο κι αν ακούγεται αυτό παράδοξο, πολλά άτομα που δεν έχουν αυτοπεποίθηση είτε δεν το γνωρίζουν είτε δεν τολμούν να το παραδεχτούν και ρίχνουν το φταίξιμο σε άλλους παράγοντες.

            Είναι σημαντικό για τον καθένα να αποδεχτεί τον εαυτό του με τα προτερήματα και τα ελαττώματά του και να θυμάται ότι όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν και από τα δύο!  Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για να μην προσπαθεί κανείς να προσπαθήσει να διορθώσει τα αδύνατά του σημεία.  Επίσης σημαντικό είναι να μάθει να κάνει κανείς και θετική αυτοκριτική, ώστε να επαινεί τον εαυτό του για τα καλά και σωστά που κάνει, χωρίς να περιμένει την επιβράβευση από τους άλλους.

            Κάθε άτομο, μικρότερης ή μεγαλύτερης ηλικίας, χρειάζεται να βρει δραστηριότητες που του προσφέρουν ικανοποίηση, ευχαρίστηση και την αίσθηση της επιτυχίας.  Ακόμα, όταν επιθυμεί κανείς να ξεκινήσει κάτι καινούργιο ή, γενικά, να βάλει τάξη στη ζωή του, θα πρέπει να μάθει να θέτει μικρούς αλλά εφικτούς στόχους και να επιβραβεύει τον εαυτό του σε κάθε βήμα που πετυχαίνει.

            Ακόμα, θα πρέπει να πάψει κανείς να επιζητάει καθολική αποδοχή και την αγάπη όλων.  Χρειάζεται να δεχτεί ότι κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό, αλλά ούτε και αποτελεί «αποδεικτικό» στοιχείο της αξίας ενός ατόμου.  Όταν κανείς μαθαίνει να μη στήνει παγίδες στον εαυτό του, αλλά εξετάζει τα πράγματα ρεαλιστικά και αποφασίζει να κάνει κάτι για να αλλάξει την κατάστασή του (είτε από μόνος του είτε, ακόμα καλύτερα, με βοήθεια), τότε μπορεί να επιτύχει και να αυξήσει την αυτοπεποίθησή του!