Εφηβική αϋπνία: Ένας σιωπηλός εχθρός

Εφηβική αϋπνία: Ένας σιωπηλός εχθρός
http://health.in.gr/news/article.asp?lngArticleID=145822
25/2/2008


Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος

Κάνοντας τη νύχτα μέρα: Αϋπνία ή Διαφορετικότητα
Πολλοί έφηβοι ξενυχτούν μπροστά στο κομπιούτερ ή την τηλεόραση, αλλάζουν τον βιολογικό τους ρυθμό και κάνουν τη νύχτα μέρα, όπως παραπονιούνται πολλοί γονείς. Αυτό είναι μια συμπεριφορά που σχετίζεται περισσότερο με την επιθυμία τους για ιδιωτικό χώρο και χρόνο και για να τονίσουν τη διαφορετικότητά τους από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Στην εφηβεία, εποχή μεγάλων σωματικών και ψυχολογικών αλλαγών, βλέπουμε είτε συμπτώματα εκρηκτικής συμπεριφοράς ή απόσυρση. Για πολλούς εφήβους υπάρχει έντονη ψυχική ανάγκη να κάνουν τη δική τους σιωπηλή επανάσταση ώστε να δείξουν στους γονείς του ότι οι ίδιοι είναι κύριοι του εαυτού τους και διαχωρίζουν τη θέση και τις συνήθειές τους από αυτές των ενηλίκων.
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές συμπεριφορές σιωπηλής επανάστασης των εφήβων είναι το να κοιμούνται πολύ αργά το βράδυ και να χρησιμοποιούν αυτές τις νυχτερινές ώρες για δικές τους δραστηριότητες. Έτσι, στην περίπτωση αυτή ο έφηβος επιλέγει να μην κοιμηθεί, ενώ αν έπεφτε για ύπνο δε θα είχε καμία δυσκολία στο να αποκοιμηθεί.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, η αϋπνία είναι μία από τις διαταραχές του ύπνου η οποία χαρακτηρίζεται από τη δυσκολία που έχει το άτομο να αποκοιμηθεί, τη δυσκολία να παραμείνει κοιμισμένο ή την τάση να ξυπνάει πάρα πολύ νωρίς. Γενικότερα, στις διαταραχές του ύπνου η ποιότητα του ύπνου είναι πολύ κακή και συνήθως αυτό έχει συνέπειες στις δραστηριότητες και τη διάθεση του ατόμου στη διάρκεια της ημέρας. Έτσι, στην αϋπνία το άτομο επιθυμεί να κοιμηθεί, αλλά δυσκολεύεται να το κάνει.

Χρόνια αϋπνία και πρόβλεψη εφηβικών προβλημάτων
Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. Ο καθηγητής Robert E. Roberts και οι συνεργάτες του έκαναν συνεντεύξεις σε πάνω από 3.000 εφήβους και τους ζήτησαν να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια σχετικά με την ευκολία ή δυσκολία τους να αποκοιμηθούν, τις συνήθειες του ύπνου τους, την καθυστερημένη έναρξη της φάσης του ύπνου και, γενικά, μελέτησαν σε βάθος τη διάρκεια, την ένταση και τη συχνότητα των συμπτωμάτων της εφηβικής αϋπνίας.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα συχνότερα προβλήματα που έχουν οι έφηβοι είναι ότι δυσκολεύονται να τους πάρει ο ύπνος και ότι δεν έχουν επαρκή ύπνο. Μετά από ένα χρόνο από την αρχική φάση της έρευνας, βρέθηκε ότι πολλά από τα συμπτώματα της αϋπνίας εξακολουθούσαν να ταλαιπωρούν τους εφήβους. Ιδιαίτερα έντονη βρέθηκε να είναι η κούραση στη διάρκεια της ημέρας και η υπνηλία που απορρέουν από τη νυχτερινή αϋπνία.
Ακόμα, η εφηβική αϋπνία σχετίζεται με την ορμονική λειτουργία, αφού βρέθηκε σημαντικό ποσοστό έφηβων κοριτσιών να έχουν προβλήματα αϋπνίας μετά την έναρξη της έμμηνου ρύσης και όχι πριν από αυτή. Δε βρέθηκαν αντίστοιχες σε νεαρούς έφηβους που να σχετίζονται με την ορμονική τους λειτουργία.
Αυτό που εξέπληξε τους ερευνητές ήταν ότι όσο εντονότερη η αϋπνία των εφήβων που συμμετείχαν στην έρευνα, τόσο πιο έντονα ήταν και τα διάφορα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν λόγω αϋπνίας. Οι επιπτώσεις της αϋπνίας στους εφήβους είναι ανάλογες με αυτές που προέρχονται από διαταραχές όπως η κατάθλιψη, το άγχος και η χρήση ουσιών.

Η αϋπνία ως σύμπτωμα
Αν και η αϋπνία είναι καταχωρημένη επίσημα ως αυτούσια διαταραχή του ύπνου, ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις στην εφηβεία είναι σύμπτωμα κάποιου άλλου προβλήματος. Έτσι, έφηβοι που έχουν περάσει μια ερωτική αποτυχία, που αισθάνονται έντονη πίεση και άγχος, που έχουν κατάθλιψη ή γενικά δυσθυμία (κακή διάθεση για μεγάλο χρονικό διάστημα), χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική αυτοεικόνα μπορεί να έχουν και δυσκολίες στον ύπνο οι οποίες δεν είναι αυτούσιες, αλλά απορρέουν από αυτά τα άλλα, άλυτα προβλήματα.

Οι επιπτώσεις της αϋπνίας
Η αϋπνία επηρεάζει πολλές εκφάνσεις της συμπεριφοράς των εφήβων: κακή διάθεση, νεύρα, γενικός εκνευρισμός είναι μερικά από τα προβλήματα που ακολουθούν την αϋπνία. Σχολικές δυσκολίες, χαμηλή απόδοση, κακοί βαθμοί, δυσκολίες στη συγκέντρωση και την προσοχή, δυσκολία στη συγκράτηση πληροφοριών και τη μελέτη είναι μερικά άλλα προβλήματα που εμφανίζονται όταν οι έφηβοι έχουν αϋπνία.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι γονείς ότι οποιαδήποτε και αν είναι τα αίτια της εφηβικής αϋπνίας καλό θα είναι να συμβουλευθούν έναν ειδικό προκειμένου να διαγνωστούν τα αίτια που την προκαλούν και να δοθούν κατευθύνσεις για τη σωστή διαχείριση του προβλήματος. Μπορεί να χρειαστεί ψυχοθεραπεία ώστε να λυθούν τα προβλήματα που συντηρούν την αϋπνία, μπορεί να χρειαστεί να μάθει ο έφηβος νέες συνήθειες ύπνου ή ένας συνδυασμός των δύο.

Η αϋπνία παχαίνει!
Εμπειρικά είναι από καιρό γνωστό ότι, μετά από μια νύχτα αϋπνίας, τα άτομα νιώθουν για όλη την ημέρα βουλιμία, τσιμπολογάνε φαγητό (συνήθως θερμιδογόνα σνακς) χωρίς να επέρχεται κορεσμός. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι, όντως, όταν ο ύπνος είναι ανεπαρκής μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία λόγω ορμονικών αλλαγών που αυξάνουν την όρεξη.
Η μεγάλη διάρκεια ύπνου ευνοεί την παραγωγή λεπτίνης, ορμόνη που καταστέλλει την όρεξη και συμβάλλει στη διατήρηση λεπτής σιλουέτας. Αντίθετα, η μικρή διάρκεια ύπνου ευνοεί την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων γκρελίνης, ορμόνη που ανοίγει την όρεξη και ευθύνεται τελικά για την παχυσαρκία.

Η Αμερικανική Ακαδημία της Ιατρικής του Ύπνου (American Academy of Sleep Medicine) προσφέρει ορισμένες βασικές συμβουλές ώστε να αποκτήσουν οι έφηβοι σωστές συνήθειες ύπνου:

• Στοχεύστε σε εννέα ώρες ύπνου κάθε βράδυ. Κοιμηθείτε αρκετά ώστε την επόμενη ημέρα να αισθάνεστε ξεκούραστοι και αναζωογονημένοι
• Προσπαθήστε να χαλαρώσετε πριν τον βραδινό ύπνο. Αποφύγετε έντονη μελέτη, καυγάδες και γυμναστική. Ακόμα και video games και τα παιχνίδια στο κομπιούτερ μπορεί τελικά να προκαλέσουν περισσότερη εγρήγορση και όχι χαλάρωση, όπως πολλοί πιστεύουν.
• Αποφύγετε τα έντονα φώτα. Το σκοτάδι δίνει σήμα στον εγκέφαλο και το σώμα ότι ήρθε η ώρα του ύπνου.
• Το πρωί αξιοποιήστε το φως της ημέρας ώστε να επαναρρυθμίσετε το βιολογικό σας ρολόι για την επόμενη νύχτα και αν είναι δυνατό κάντε άσκηση το πρωί.
• Προσπαθήστε να αναπληρώσετε τον ύπνο που χάσατε. Λίγη ώρα μεσημεριανού ύπνου είναι ένα καλό συμπλήρωμα ή το να κοιμάται κανείς αργά το πρωί τα σαββατοκύριακα.
• Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή σε δύο σημεία: όταν κανείς κοιμάται αργά τις αργίες, θα πρέπει να κοιμηθεί μόνο 2-3 ώρες πιο αργή από τη συνηθισμένη ώρα ξυπνήματος που έχει τις καθημερινές, ώστε να μην απορρυθμίσει τον φυσιολογικό του ρυθμό. Ακόμα, χρειάζεται προσοχή ώστε ο μεσημεριανός ύπνος να γίνεται πραγματικά το μεσημέρι και όχι το απόγευμα, γιατί αυτό μπορεί να εμποδίσει τον βραδινό ύπνο.
• Αποφύγετε τα διεγερτικά (καφεϊνη, αναψυκτικά τύπου κόλα) τις απογευματινές ώρες.