Στρες: σαμποτάροντας τον εαυτό!

Στρες: σαμποτάροντας τον εαυτό!
http://health.in.gr/news/article.asp?lngArticleID=138093
8/5/2008


Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος

Ποιος είναι ο χειρότερος εχθρός σας; Μήπως το ψυχολογικό και διανοητικό στρες που -πιθανότατα αθέλητα- δημιουργείτε στον εαυτό σας; Το στρες είναι μια φυσιολογική αντίδραση του εαυτού μας σε δύσκολες ή αφύσικες καταστάσεις, όταν αισθανόμαστε ότι οι δυνατότητές μας δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουμε ένα εμπόδιο ή μια δυσκολία που συναντάμε.
Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά κανείς στο στρες μπορεί να είναι είτε φυσιολογικός, οπότε οι επιπτώσεις του στρες είναι παροδικές και, άρα, μηδαμινές, είτε πολύ έντονος, με αποτέλεσμα να σαμποτάρει το άτομο τον εαυτό του.
Καθένας έχει την εμπειρία του να έχει χάσει την υπομονή του με κάποιον άλλον, να έχει εκνευριστεί στο τιμόνι λόγω κίνησης και να έχει βρίσει, να έχει ξεσπάσει τα νεύρα του σε κάποιον που δεν του έφταιγε σε τίποτα, ή να δημιουργεί παρεξηγήσεις, εκνευρισμό και διανοητικό στρες επειδή η πίεση που αισθάνεται του θολώνει την κρίση.
Μερικοί άνθρωποι δημιουργούν τέτοιες καταστάσεις στη ζωή τους αραιά και που, ενώ άλλοι άνθρωποι κάνουν αυτό το αυτό-σαμποτάρισμα τρόπο ζωής, δημιουργώντας διαρκώς ψυχικό και διανοητικό στρες στον εαυτό τους, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι είναι οι ίδιοι που το δημιουργούν και όχι τα γεγονότα ή άλλοι άνθρωποι.

Οι τρόποι που σαμποτάρει κανείς τον εαυτό του
Υπάρχουν πολλοί και διάφοροι τρόποι για να σαμποτάρει κανείς τον εαυτό του, χωρίς καν να το καταλάβει. Διαβάζοντας τις παρακάτω περιγραφές, που αποτελούν τα συχνότερα λάθη που κάνει κάποιος για να σαμποτάρει τον εαυτό του, μπορεί κανείς να εντοπίσει με ποιο τρόπο σαμποτάρει τον εαυτό του και με απλές τεχνικές να το διορθώσει.

Προσωπικότητα τύπου «Α»
Οι άνθρωποι με προσωπικότητα τύπου «Α» έχουν ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς: συνήθως βιάζονται, είναι διαρκώς «εν κινήσει» -κυριολεκτικά και μεταφορικά- φέρονται επιθετικά, είναι νευρικοί και σε υπερένταση. Αυτά τα χαρακτηριστικά τύπου «Α» προκαλούν στον άνθρωπο έντονο συναισθηματικό στρες στις σχέσεις του, λόγω της επιθετικής στάσης του. Το άτομο αυτό όχι μόνο δε χαίρεται τις σχέσεις του, αλλά συχνά δε βλέπει τις προφανείς λύσεις στα διάφορα προβλήματα επειδή βιάζεται τόσο πολύ, ώστε δεν προσέχει τις λεπτομέρειες. Το αποτέλεσμα είναι ότι έτσι δημιουργούνται ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα. Aτομα με αυτή την προσωπικότητα συνήθως αντιμετωπίζουν στη συνέχεια προβλήματα υγείας, κυρίως καρδιοαγγειακά.

Αρνητική συνομιλία με τον εαυτό
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι συχνά σαμποτάρουν τον εαυτό τους είναι όταν η εσωτερική τους φωνή «μιλάει» μόνο αρνητικά. Ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε στον εαυτό μας, ο οποίος συνήθως αναπτύσσεται στην παιδική ηλικία, μπορεί να μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή και να χρωματίζει τις εμπειρίες μας, είτε σαν ηλιαχτίδα είτε σαν μαύρο σύννεφο που μας περιβάλλει και εμποδίζει την όρασή μας. Τα άτομα με αρνητική εσωτερική ομιλία συνήθως βλέπουν γύρω τους προβλήματα, αποδίδουν στους άλλους αρνητικά κίνητρα και προθέσεις -ενώ δεν υπάρχει κάτι τέτοιο-, ερμηνεύουν τα θετικά γεγονότα ως αρνητικά, βρίσκουν όλο προβλήματα και χάνουν σημαντικά οφέλη και θετικά πράγματα στη ζωή τους, μόνο και μόνο επειδή η αρνητική φωνή μέσα τους επισκιάζει κάθε τι θετικό. Με αυτό τον τρόπο όμως το άτομο δημιουργεί μια αρνητική αυτοεκπληρούμενη προφητεία, δηλαδή αυτό το άσχημο ή αρνητικό που περιμένει να του συμβεί θα του συμβεί, όχι για άλλο λόγο, αλλά γιατί δεν προσπάθησε το ίδιο για κάτι καλύτερο. Τα άτομα με αρνητική εσωτερική φωνή πιστεύουν ότι δεν έχουν αρκετές ικανότητες για να ανταπεξέλθουν στις διάφορες δύσκολες καταστάσεις και να αντιμετωπίσουν το στρες, με αποτέλεσμα να δημιουργούν ακόμα περισσότερο άλυτο στρες στη ζωή τους.

Αδυναμία στην ικανότητα επίλυσης συγκρούσεων
Μήπως είστε επιθετικοί απέναντι στους άλλους ενώ θα μπορούσατε με θετικό τρόπο να χειριστείτε την ίδια κατάσταση; Μήπως ξεκινάτε λέγοντας «δεν έκανες...» (πχ, τα ψώνια, την καθαριότητα, την όποια δουλειά), αντί να ρωτήσετε ευθέως, χωρίς το αρνητικό «δεν», «έκανες... το τάδε πράγμα;». Ή μήπως έχετε παθητική στάση και αφήνετε τους άλλους να σας εκμεταλλεύονται επειδή δεν ξέρετε πώς να πείτε όχι και να θέσετε όρια; Οι αντιπαραθέσεις με τους άλλους είναι μέρος της ζωής, όπως και τα ζητήματα προς επίλυση. Ο τρόπος όμως με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις διάφορες συγκρούσεις μπορεί να ενδυναμώσει τις σχέσεις ή να τις επιβαρύνει, δημιουργώντας περίσσιο ψυχικό και διανοητικό στρες για όλους τους εμπλεκόμενους, δημιουργώντας τελικά ακόμα μεγαλύτερες συγκρούσεις και προβλήματα.
Πολλοί άνθρωποι που φέρονται επιθετικά και δε χειρίζονται τις διάφορες συγκρούσεις με θετικό τρόπο, δε συνειδητοποιούν τη συμπεριφορά τους και δεν αντιλαμβάνονται ότι σαμποτάρουν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τις σχέσεις τους. Συνήθως τα άτομα αυτά δε γνωρίζουν άλλους τρόπους να χειριστούν τις καταστάσεις.

Απαισιοδοξία
Αν είστε απαισιόδοξο άτομο, τείνετε να βλέπετε τα πράγματα χειρότερα απ' ότι είναι, δε διακρίνετε τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, θεωρείτε ότι το κάθε τι θα έχει αρνητική κατάληξη, βλέπετε τα προβλήματα και τα μειονεκτήματα και όχι τις ευκαιρίες και τα πλεονεκτήματα, με αποτέλεσμα να σαμποτάρετε τον εαυτό σας δημιουργώντας διανοητικό και συναισθηματικό στρες. Η απαισιοδοξία είναι κάτι παραπάνω από το να βλέπει κανείς το ποτήρι ως μισο-άδειο: πρόκειται για μια συγκεκριμένη θεώρηση του κόσμου και της ζωής που υπονομεύει την αυτοπεποίθηση του ατόμου, που το καθιστά ανίκανο να πιστέψει στις ικανότητές του, που του δημιουργεί διαρκώς αμφιβολίες και δημιουργεί επιπροσθέτως και προβλήματα υγείας.

Αναλαμβάνοντας πολλές ευθύνες
Μήπως έχετε πολύ βαρύ πρόγραμμα, πολλές ευθύνες και καθήκοντα και έντονο στρες; Πολλοί άνθρωποι δημιουργούν έντονο στρες στη ζωή τους επειδή δε χειρίζονται το χρόνο και τις υποχρεώσεις του με προτεραιότητα τον εαυτό τους. Είτε γιατί κανείς είναι προσωπικότητα τύπου «Α» είτε γιατί δεν ξέρει να πει όχι, καταλήγει στο να επιβαρύνει τον εαυτό του με χρόνιο στρες αναλαμβάνοντας περισσότερα από όσα μπορεί.

Αλλαγές
Για να αλλάξει κανείς τις αρνητικές αυτές συνήθειες, θα πρέπει πρώτα να τις εντοπίσει και να συνειδητοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο σαμποτάρει τον εαυτό του. Στη συνέχεια μπορεί να εφαρμόσει διάφορες τεχνικές, όπως χαλάρωση, αλλαγή τρόπου σκέψης, θετική σκέψη, αισιόδοξη στάση ζωής, οργάνωση και προγραμματισμό, προκειμένου να πάψει να σαμποτάρει τον εαυτό του και να μειώσει το συναισθηματικό και διανοητικό στρες στη ζωή του.