Χριστούγεννα με την πατρική οικογένεια: Επιστρέφοντας στην παιδική ηλικία

Χριστούγεννα με την πατρική οικογένεια: Επιστρέφοντας στην παιδική ηλικία
http://health.in.gr/news/article.asp?lngArticleID=124119
24/12/2007


Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος

Τα Χριστούγεννα είναι η κατεξοχήν οικογενειακή γιορτή που θέλει την οικογένεια μαζεμένη γύρω από το στολισμένο δέντρο και το φορτωμένο καλούδια τραπέζι. Μήπως όμως οι γιορτές έχουν και μιαν άλλη πτυχή; Τι γίνεται όταν τα «παιδιά», ενήλικα πια, είτε παντρεμένα με δικές τους οικογένειες, είτε ζώντας μόνα και ανεξάρτητα επιστρέφουν στο πατρικό για τις γιορτές;
Aνθρωποι πετυχημένοι, ώριμοι, ανεξάρτητοι, ίσως γονείς μικρών παιδιών και οι ίδιοι, όταν επιστρέφουν στο πατρικό τους για τις γιορτές ξαναπαίρνουν τους ρόλους της παιδικής τους ηλικίας. Ίσως και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τον οποίο παρατηρείται ένταση στην ατμόσφαιρα της οικογένειας στην περίοδο των γιορτών.
Όταν τα ενήλικα παιδιά ξαναβρίσκονται με τους γονείς τους στην γιορταστική ατμόσφαιρα -πέρα από τις καθημερινές τριβές- αναδύονται στην επιφάνεια ξεχασμένα συναισθήματα και παλιές συμπεριφορές. Πολλοί ξαναγίνονται ο αυθάδης έφηβος, η γκρινιάρα έφηβη, και αναδύονται πλευρές του εαυτού τους από χρόνια ξεχασμένες. Και βέβαια, οι γονείς έχουν τη συμβολή τους σε αυτή τη διαδικασία.
Όταν οι ηλικιωμένοι γονείς αναλαμβάνουν τα ηνία και τη διοργάνωση των γιορτών, είναι σαν να επιστρέφουν στο ρόλο που είχαν πριν πολλά χρόνια, όταν τα παιδιά τους ήταν ακόμα μικρά. Ακόμα και αν οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι βοηθούν τα ενήλικα παιδιά τους στην καθημερινότητα, ωστόσο δεν είναι το ίδιο, γιατί στις καθημερινές εργασίες το παιδί δίνει εντολές στο γονιό για το τι πρέπει να γίνει (πχ τι ψώνια να κάνει, πώς να κρατήσει το εγγόνι, κλπ), ενώ στις γιορτές οι ηλικιωμένοι γονείς έχουν την οργάνωση και την πρωτοκαθεδρία.

«Σχήματα»: οι υποσυνείδητες πεποιθήσεις που μας καθορίζουν
Γιατί όμως να επιστρέφουμε στους ρόλους της παιδικής ηλικίας όταν βρισκόμαστε με γονείς και συγγενείς στη διάρκεια των γιορτών;
Σύμφωνα με μια θεωρία, μέχρι την ηλικία των 12 ετών, τα χρόνια κατά τα οποία διαμορφώνεται ο άνθρωπος, παγιώνονται και κάποιες αντιλήψεις για το πώς λειτουργεί η οικογένεια και για το ποιος είναι ο ρόλος του κάθε μέλους μέσα σε αυτή.
Πρόκειται για μη-λεκτικές αντιλήψεις, δηλαδή δεν κάθεται κανείς να τις σκεφτεί και να τις δομήσει, απλώς προκύπτουν παρατηρώντας την οικογένεια. Καθώς μεγαλώνει κανείς και φεύγει από το πατρικό του, σπουδάζει, συναναστρέφεται νέα άτομα, εργάζεται, αποκτά νέες εμπειρίες, αποκτά και νέα «σχήματα» και αντιλαμβάνεται πως όσα έμαθε στο πατρικό του δεν ισχύουν για όλον τον κόσμο.
Όταν όμως το ίδιο αυτό άτομο ξαναβρεθεί με την πατρική του οικογένεια, που του φέρεται με τον ίδιο τρόπο όπως στο παρελθόν, τα παλιά αυτά σχήματα ξαναέρχονται στην επιφάνεια και μαζί τους και ο «παλιός» παιδικός εαυτός.

Γονείς: Διείσδυση στα προσωπικά των ενήλικων παιδιών τους και κριτική
Τι είναι αυτό που κάνουν οι γονείς στα ενήλικα παιδιά τους και δημιουργεί τόσες τριβές και καυγάδες; Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι δυο βασικά σφάλματα: η διείσδυση στην προσωπική ζωή του ενήλικου παιδιού και η κριτική που ασκούν. Έτσι, συχνά το ενήλικο παιδί αισθάνεται ότι το στρίμωξαν στη γωνία, όταν οι γονείς του αρχίζουν τις ερωτήσεις του στυλ «καλά, ακόμα μόνη σου είσαι; Πότε θα αρχίσεις να βγαίνεις με κάποιον σοβαρά; Τα χρόνια περνάνε!» «Η κοπέλα αυτή δεν είναι για σένα αγόρι μου! Καλύτερα να βρεις κάτι άλλο όσο είναι καιρός» «Παιδάκια πότε θα κάνετε επιτέλους, τόσα χρόνια παντρεμένοι;» και άλλες, πολλές ερωτήσεις με τις οποίες εισβάλλουν στην προσωπική ζωή του ενήλικου παιδιού τους.
Η κριτική των γονιών είναι επίσης ένα άλλο μελανό σημείο στις σχέσεις τους με τα ενήλικα παιδιά τους. Ειδικά μάλιστα τις μέρες των γιορτών, όταν θυμίζουν στο παιδί τους τις ατέλειες, τα ελαττώματα και τα σφάλματά του –σε μια γιορτινή περίοδο που κανένας δεν θέλει να του υπενθυμίζουν τα αρνητικά του- οι σχέσεις γονιών και παιδιών μπορούν να ενταθούν πολύ εύκολα.

Ενήλικα παιδιά: Στρατηγικές αποφυγής και θυμός
Για ορισμένα ενήλικα παιδιά, οι στρατηγικές αποφυγής είναι ο καλύτερος τρόπος για να μπλοκάρουν τη διείσδυση και κριτική των γονιών τους, ενώ παράλληλα θωρακίζουν συναισθηματικά τον εαυτό τους. Έτσι, πολλά ενήλικα παιδιά αποφασίζουν να περάσουν διακοπές μακριά από την πατρική οικογένεια, ή, όταν αυτό δεν είναι εφικτό, κάνουν μια σύντομη παρουσία σε κάποιο οικογενειακό δείπνο, σαν επισκέπτες, και φροντίζουν να εξαφανιστούν σε κάποια άλλη κοινωνική εκδήλωση το δυνατό συντομότερο.
Η στρατηγική «ας τους να λένε» είναι εύκολη θεωρητικά, όταν κανείς αποφασίζει να κωφεύσει σε αυτά που του λένε οι γονείς του, στην πράξη όμως αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη, αφού συχνά οι γονείς εξακολουθούν το ίδιο μοτίβο μέχρι να πάρουν μια απάντηση από το παιδί τους και τότε βέβαια αρχίζει η ένταση και ο καυγάς.
Υπάρχουν όμως και ενήλικα παιδιά που η πρώτη τους αντίδραση στην παραμικρή νύξη των γονιών τους είναι να θυμώσουν και να εκραγούν. Πολλές φορές μάλιστα η αιτία που πυροδότησε το ξέσπασμά τους φαίνεται να είναι μεγαλύτερη από το ερέθισμα που την προκάλεσε.
Σε αυτές τις περιπτώσεις πρόκειται για την εκδήλωση ενός έντονου, συσσωρευμένου θυμού, ο οποίος πηγάζει από βαθιές πηγές και συναισθηματικές αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Αυτό δε σημαίνει απαραιτήτως ότι το άτομο αυτό ως παιδί είχε τραυματικές ή άσχημες εμπειρίες. Συχνά, είναι η ίδια η θύμηση του παιδικού εαυτού, με τις ατέλειές του, τις αδυναμίες του, όπως τον βίωνε τότε ο σημερινός ενήλικος. Ξαναβιώνοντας πτυχές του παλιού του εαυτού συνειδητοποιεί ότι δεν έχει αλλάξει και τόσο και ότι ίσως κάποια παλιά αρνητικά στοιχεία του εξακολουθούν να υπάρχουν κι έρχονται στην επιφάνεια να ταράξουν τον ίδιο ώριμο κι επιτυχημένο πλέον ενήλικα.

Το κλειδί των σχέσεων
Το κλειδί στη σχέση γονιών-παιδιών είναι η ελαστικότητα: καθώς μεγαλώνουν και οι δυο πλευρές, αλλάζουν τα δεδομένα και οι συνθήκες, κάτι που γονείς και παιδιά πρέπει να δεχτούν.
Είναι σημαντικό για το ενήλικο παιδί να μπορεί να αφήσει τους γονείς του να το προσεγγίσουν και να το «χαϊδέψουν», σε μια στιγμή αδυναμίας ή να το βοηθήσουν σε ώρα ανάγκης, αλλά εξίσου σημαντικό είναι να ψάχνει την αυτοεπιβεβαίωσή του και να δηλώνει τη δυναμική παρουσία του όταν το αισθάνεται.
Οι γιορτές είναι μέρες χαράς κι αγάπης και ίσως θα έπρεπε όλοι να θυμόμαστε αυτό ακριβώς όταν βρισκόμαστε με τα οικεία μας πρόσωπα, αφήνοντας την κριτική ή τις διαφορές μας να συζητηθούν μια άλλη φορά.