Δαμάζοντας το στρες των γιορτών

Δαμάζοντας το στρες των γιορτών
http://health.in.gr/news/article.asp?lngArticleID=144057
17/12/2007


Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος

Καλωσήρθατε στην περίοδο των γιορτών και των διακοπών! Προσκλήσεις, πάρτι στη δουλειά, οικογενειακές συγκεντρώσεις, φαγητό και ποτό, πίεση για υπερβολική κοινωνικότητα και κινητικότητα -σε σπίτια φίλων, συγγενών, στο χωριό, στην αγορά-, δώρα, και άλλη πίεση για να είναι κανείς σωστός στις εορταστικές του υποχρεώσεις.
Με δυο λόγια, η γραμμή που χωρίζει την ευχαρίστηση των γιορτών από το στρες που αυτές προκαλούν είναι πολύ λεπτή. Θεωρητικά, οι γιορτές υποτίθεται ότι φέρνουν αισθήματα αγάπης και χαράς, αλλά τελικά αποτελούν πηγή στρες για πολύ κόσμο.

Τι προκαλεί το στρες των γιορτών;
Ένας από του βασικούς λόγους που οι γιορτές φέρνουν μαζί τους και έντονο στρες είναι ότι ξαφνικά υπάρχουν πολλές απαιτήσεις και το άτομο έχει να κάνει πολλά πράγματα. Ακόμα και όταν τα πολλά πράγματα είναι κατά βάση καλά και ευχάριστα, δεν παύουν να αποτελούν αλλαγή από τη ρουτίνα, από αυτό στο οποίο κανείς έχει συνηθίσει, οπότε οι παραπάνω απαιτήσεις (για φαγητό, ποτό, εξόδους) όσο ευχάριστε και να είναι, πιέζουν το άτομο να κάνει παραπάνω από όσα μπορεί.

Αυξημένο φαγητό, ποτό και... έξοδα
Οι μέρες των γιορτών φέρνουν πολλά πάρτι, εξόδους, μεγάλες ονομαστικές γιορτές, και ευκαιρίες για συγκεντρώσεις που απαιτούν την κατανάλωση φαγητού και ποτού, ενώ παράλληλα βάζει κανείς βαθιά το χέρι στην τσέπη, τόσο για δώρα όσο και για να πληρώσει εξόδους σε ωραία εστιατόρια και μπαρ.
Η πρό(σ)κληση να ενδώσει κανείς σε πειρασμούς όπως το φαγητό, τα κοκτέιλ, τις αγορές και τα δώρα είναι μεγάλη και οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο να αισθάνονται στρες για τις συνέπειες των πράξεων τους (αυξημένα κιλά, πονοκέφαλος, αδιαθεσία, ανατροπή του προϋπολογισμού), οι οποίες παραμένουν και μετά το τέλος της περιόδου των γιορτών.

Οικογενειακός... συνωστισμός
Οι γιορτές είναι η κατεξοχήν περίοδος κατά την οποία τα μέλη μιας ευρύτερης οικογένειας καλούνται να περάσουν χρόνο μαζί. Ενώ αυτό μπορεί να είναι υπέροχο, μια υπερβολική δόση «μαζί» και συντροφικότητας μπορεί να δυσκολέψει ανθρώπους οι οποίοι χρειάζονται μια υγιή δόση ανάμεσα στο να είναι διαρκώς με κόσμο (ακόμα και αγαπημένα τους πρόσωπα) και στο να έχουν χρόνο για τον εαυτό τους.
Ακόμα, πολλές οικογένειες έχουν «ρόλους» τους οποίους πρέπει να πάρει κάθε μέλος (π.χ. το «μικρό παιδί», η χαϊδεμένη, ο σπασίκλας, ο σκανταλιάρης) και οι οποίοι σχετίζονται με το πώς ήταν αυτό το άτομο στο παρελθόν και όχι με το πώς είναι τώρα. Κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει περισσότερο άγχος και λιγότερη χαρά.

Μοναξιά
Για πολλά άτομα, κυρίως της τρίτης ηλικίας, η μοναξιά είναι ένα πραγματικό ζήτημα τις μέρες των γιορτών: δεν έχουν κάποιον να κάτσουν μαζί τους στο γιορτινό τραπέζι, δεν έχουν καν γιορτινό τραπέζι ή, έστω, ανθρώπους για να μιλήσουν. Πολλοί ηλικιωμένοι μάλιστα δεν έχουν ούτε φίλους, είτε γιατί αυτοί έχουν αρρωστήσει είτε γιατί δεν είναι πια εν ζωή. Αλλά και οι νεώτεροι άνθρωποι που βασίζονται αποκλειστικά σε γνωστούς, μπορεί να βρεθούν μόνοι και χωρίς πρόσκληση τις μέρες των γιορτών.

Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή
Ένα πραγματικό ψυχολογικό πρόβλημα το οποίο συμπίπτει με την περίοδο των γιορτών αλλά δυστυχώς δεν αναγνωρίζεται τόσο εύκολα, είναι η εποχική συναισθηματική διαταραχή. Αυτή η διαταραχή εμφανίζεται όταν το φθινόπωρο δίνει τη θέση του στο χειμώνα. Καθώς το φως της ημέρας μειώνεται και οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο μέσα, πολλοί επηρεάζονται στο βαθμό που εκδηλώνουν μια μορφή κατάθλιψης που είναι γνωστή ως ως «εποχική συναισθηματική διαταραχή». Παρόλο που είναι κατάθλιψη ελαφριάς μορφής, ωστόσο είναι ενοχλητική και επηρεάζει το άτομο που την έχει, αποτελώντας πηγή άγχους και στεναχώριας σε μια περίοδο που η γενική προσδοκία είναι ότι όλοι είναι χαρούμενοι.

Μειώνοντας το στρες των γιορτών
Το καλό με το στρες των διακοπών είναι ότι... είναι προβλέψιμο. Σε αντίθεση με άλλους τύπους στρες που συναντάμε στη ζωή, ξέρουμε επακριβώς πότε θα ξεκινήσει -και πότε θα τελειώσει!- το στρες των γιορτών καθώς και τι είναι αυτό που το προκαλεί. Επομένως, μπορούμε να οργανωθούμε προκειμένου να το μειώσουμε.

Βάλτε προτεραιότητες
Πριν βρεθείτε πνιγμένοι ως το λαιμό με υπερβολικά πολλές δραστηριότητες, αποφασίστε ποιες παραδόσεις έχουν θετική επίδραση πάνω σας και σας προσφέρουν κάτι σημαντικό και ποιες είναι περιττές. Επιλέξτε ποιες δραστηριότητες σας «γεμίζουν», είναι σημαντικές για εσάς, είναι συνυφασμένες με την γιορταστική παράδοση και απολαύστε τες, αφήνοντας στην άκρη ό,τι δεν σας αρέσει.
Για παράδειγμα, αν σας «πνίγει» η ιδέα ότι θα πρέπει να φτιάξετε σωρούς από κουραμπιέδες και μελομακάρονα, ίσως μια καλή ιδέα είναι να τα αγοράσετε ή να τα παραγγείλετε από κάποιον που φτιάχνει σπιτικά γλυκά.
Αλλάξτε τις προσδοκίες σας σχετικά με τις οικογενειακές συγκεντρώσεις
Είτε με φίλους είτε με συγγενείς, καλό είναι να γνωρίζετε τα όριά σας και να ξέρετε πόσο καιρό θέλετε να περάσετε με άλλους και πόσο με τον εαυτό σας ή σε πολύ κλειστό κύκλο. Θυμηθείτε από προηγούμενες χρονιές τι σας ευχαριστούσε και τι σας προκαλούσε στρες και πράξτε ανάλογα.
Ίσως θα πρέπει να αναθεωρήσετε το πόσα τραπέζια θα «πρέπει» να κάνετε σε συγγενείς ή σε πόσα τραπέζια ή πάρτι θα «πρέπει» να πάτε. Εξετάστε από πού προέρχονται τα «πρέπει» που βάζετε στον εαυτό σας και δεχτείτε ότι στη ζωή υπάρχει και το «όχι». Επίσης, βάλτε όρια σχετικά με το πόσο χρόνο θα περάσετε σε οικογενειακά τραπέζια ή τι θα ανεχτείτε από ενοχλητικούς συγγενείς.

Οργάνωση και Προγραμματισμός
Οργανωθείτε και προγραμματίστε τι έχετε να κάνετε: ετοιμάστε πριν τις γιορτές λίστες με τι χρειάζεται να κάνετε και εξετάστε πόσο ρεαλιστικά είναι τα σχέδιά σας. Για παράδειγμα, οργανώστε τη λίστα δώρων όχι μόνο με το τι δώρα έχετε να πάρετε, αλλά γεωγραφικά ποια καταστήματα βρίσκονται στην ίδια περιοχή, ώστε να εξοικονομήσετε χρόνο. Ξεκινήστε με τα πιο σημαντικά και τελειώστε με τα ασήμαντα. Αφήστε χρόνο για τον εαυτό σας και για να κάνετε πράγματα σημαντικά για εσάς τους ίδιους. Μην περιμένετε να είστε τέλειοι, δεχτείτε ότι έχετε όρια, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος.