Ξέρετε να βάζετε όρια στα παιδιά σας; Dr. Λίζα Βάρβογλη, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Ξέρετε να βάζετε όρια στα παιδιά σας;

Συχνά ακούμε γονείς να λένε «εγώ αγαπώ τα παιδιά μου και δεν τους βάζω όρια, ας κάνουν ότι θέλουν!».  Είναι όμως σωστό αυτό;  Ως ποιο σημείο οι γονείς πρέπει να είναι χαλαροί και να μη βάζουν όρια;  Θα ξεκινήσω αυτό το άρθρο με ένα πραγματικό περιστατικό.  Ας πούμε ότι το αγόρι στην περίπτωσή μας ονομάζεται Γιώργος.  Κάθε φορά που συναντούσα τη μητέρα του Γιώργου μου έλεγε:

«Αχ, ξέρεις τι ωραία παίζει ο Γιωργάκης με τους φίλους του κάθε απόγευμα μετά το σχολείο μέχρι αργά!» 

«Και πότε του μένει χρόνος για να κάνει τα μαθήματά του;» ρώτησα

«Κάθομαι μαζί του και τον βοηθάω να τα τελειώσει γρήγορα, ξέρω πόσο σημαντικό είναι να βρίσκεται καθημερινά με τους φίλους του το παιδί και δε θέλω να του το στερήσω», απάντησε η μαμά.  «Στο κάτω-κάτω δε με πειράζει να κάθομαι και να κάνω λίγη δουλίτσα με τον Γιώργο».

Τι έχουμε εδώ;  Έναν Γιώργο που είναι ευχαριστημένος από την κοινωνική του ζωή.  Καλό αυτό!  Νομίζετε όμως ότι ο Γιώργος παίρνει το σωστό μήνυμα;  Ότι πρώτα έρχεται η διασκέδαση και μετά οι υποχρεώσεις;  Ότι πάντα θα υπάρχει η μαμά από πίσω για να τον βοηθάει και να τον ξελασπώνει στα δύσκολα; Πώς θα ανταπεξέλθει αυτό το παιδί όταν βρεθεί στο Λύκειο, ή στην εργασία του αργότερα;  Θα έχει κάποιον προϊστάμενο γεμάτο κατανόηση για την κοινωνική ζωή του Γιώργου και θα του επιτρέπει να μην κάνει τη δουλειά του προκειμένου να δει τους φίλους του;

Με το να είναι ένας γονιός πολύ χαλαρός και να μη δίνει στο παιδί του την υπευθυνότητα να διεκπεραιώσει τα καθήκοντά του, αλλά του επιτρέπει να παίζει, του περνάει το μήνυμα ότι οι κανόνες δεν είναι και πολύ σημαντικοί και δε χρειάζεται να τους ακολουθεί.  Αυτή η στάση ζωής όμως δε βοηθάει και πολύ όταν κανείς μεγαλώνει και πρέπει να ανταπεξέλθει σε διάφορα καθήκοντα.

 βοηθάει το παιδί του να ακολουθήσει κάποιους κανόνες, πχ τους δικούς του ή του σχολείου, αλλά, αντίθετα, να το βοηθάει να κάνει αποκλειστικά αυτό που του αρέσει, δηλαδή να παίζει με φίλους στην περίπτωση του Γιώργου,

Από φυσικού τους τα παιδιά τεστάρουν τα όρια που θέτουν οι γονείς και πειραματίζονται- πρόκειται για ένα εξελικτικό στάδιο προς την ωρίμανση.  Ρόλος των γονιών είναι να στηρίζουν, να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους αλλά και να τους διδάξουν τη σωστή συμπεριφορά.  Προφανώς είναι προτιμότερο να μάθει κανείς σε μικρή ηλικία και υποστηρικτικό περιβάλλον τις απαιτήσεις της πραγματικότητας και την υπευθυνότητα, παρά να έχει να τα ανακαλύψει με τον δύσκολο τρόπο στην ενήλικη ζωή του.

Όταν οι γονείς διδάσκουν στο παιδί τους ποια είναι τα όρια σε διάφορες περιστάσεις και θέτουν και τηρούν συγκεκριμένους περιορισμούς, στην πραγματικότητα προσφέρουν στο παιδί τους πολύτιμα εργαλεία για την κατοπινή ζωή του.  Μέσα από τη θετική οριοθέτηση (χωρίς τιμωρία ή κακό τρόπο) το παιδί αναπτύσσει τη δική του αίσθηση του τι είναι σωστό και τι λάθος.  Όταν ο γονιός αγαπάει το παιδί του και θέτει όρια, το παιδί αντιλαμβάνεται την αγάπη και κατανοεί τα όρια ως μέρος της ζωής του και όχι σαν κάτι αρνητικό.  Αντίθετα, όταν οι γονείς δε θέτουν όρια τα παιδιά συχνά νιώθουν ότι οι γονείς δεν τα αγαπάνε αρκετά ή ότι δε νοιάζονται γι’ αυτά.

Πώς να θέσετε όρια με θετικό τρόπο

1. Θέστε όρια και τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν αν δεν τηρηθούν τα όρια, με τρόπο κατανοητό και ξεκάθαρο από πριν.  Αν τα παιδιά σας είναι σχολικής ηλικίας, μπορούν να συμμετάσχουν στην συζήτηση και να αποφασίσετε μαζί για τα όρια και τις συνέπειες.  Η συμμετοχή τους στη διαδικασία αυτή τα βοηθάει να κατανοήσουν τους κανόνες καλύτερα και να αντιληφθούν τη λογική τους. 

Για παράδειγμα, αν συζητάτε την πολιτική του πόση ώρα θα βλέπει το παιδί τηλεόραση ή DVD ή τι ώρα θα επιστρέφει το παιδί σας από φίλους του μέσα στην εβδομάδα, όταν την άλλη μέρα έχει σχολείο, η συζήτηση μπορεί να πάρει την ακόλουθη μορφή:

«Μαρία, τώρα που μεγάλωσες, η μαμά σου κι εγώ ανησυχούμε για το τι ώρα θα πρέπει να κλείνει η τηλεόραση / να επιστρέφεις στο σπίτι μέσα στην εβδομάδα.  Γιατί νομίζεις ότι βάζουμε ένα όριο στο τι ώρα πρέπει να κλείνει η τηλεόραση / να επιστρέφεις νωρίς στο σπίτι;».

«Μμμ, δεν ξέρω..  Ίσως νομίζετε ότι χρειάζομαι πολύ ύπνο το βράδυ, για να ξυπνάω το πρωί εύκολα για το σχολείο.  Η αλήθεια είναι ότι όταν νυστάζω το πρωί η μέρα μου ξεκινάει με γκρίνια».

«Σωστά το μάντεψες!  Στην ηλικία σου χρειάζεσαι ΧΧΧ ώρες ύπνο κάθε βράδυ για να ξυπνάς φρέσκια και ξεκούραστη το πρωί.  Για να δούμε λοιπόν, για να κοιμάσαι τόσες ώρες τι ώρα θα πρέπει να πηγαίνεις στο κρεβάτι;»

«Κατά τις 10;»

«Χμ, αν το υπολογίσεις, θα δεις ότι αυτό δε σου αφήνει και πολύ χρόνο για ύπνο και καλή ξεκούραση.  Η μαμά σου κι εγώ πιστεύουμε ότι στις 9 είναι καλή ώρα να πας για ύπνο.  Παρασκευή και Σάββατο βράδυ, όμως θα μπορείς να μείνεις πιο αργά, αφού την άλλη μέρα δεν θα έχεις σχολείο.  Πώς σου φαίνεται;».

«Οκ, μου φαίνεται καλή ιδέα.  Οι περισσότερες συμμαθήτριες μου κοιμούνται γύρω στις 9».

«Και αν αργήσεις να κλείσεις την τηλεόραση / να επιστρέψεις από τη φίλη σου, ποιες νομίζεις ότι θα πρέπει να είναι οι συνέπειες;»

«Ξέρω γω;  Να μη δω τηλεόραση το επόμενο βράδυ / να μην πάω στη φίλη μου την επόμενη φορά».

«Κάτι τέτοιο θα είναι μια φυσική συνέπεια της συμπεριφοράς σου.  Ας δώσουμε τα χέρια και ας συμφωνήσουμε, 9 το βράδυ σβήνει το φως και πας για ύπνο».

«Οκ, συμφωνώ».

2. Δείξτε την αγάπη σας με το να είστε συνεπείς σε ό,τι λέτε. Αν κάθε φορά υποκύπτετε και άλλα λέτε και άλλα κάνετε (αντί να επιμείνετε στο να εφαρμοστεί κάποια συμφωνία με το παιδί σας), καταρχήν μπερδεύετε το παιδί σας, δίνοντάς του αντιφατικά μηνύματα! Στην πραγματικότητα έτσι δε δείχνετε πραγματική αγάπη και νοιάξιμο, απλώς φαίνεται ότι κάνετε ό,τι σας βολεύει κάθε φορά, άσχετα με το τι χρειάζεται το παιδί.  Το να είστε επιφανειακά αρεστός είναι η εύκολη λύση, όμως τα παιδιά χρειάζονται σειρά και οργάνωση στη ζωή τους.  Και ποιος άλλος είναι καλύτερος για να προσφέρει κάτι τέτοια εκτός από τον γονιό;

3. Γερή δόση κατανόησης και οριοθέτηση. Βάζω όρια σημαίνει ότι έχω το κουράγιο να πω «όχι» και να το εννοώ, αλλά με μια γενναία δόση κατανόησης.  Αυτό σημαίνει:

• Ξεκινήστε με έναν δυνατό, υποστηρικτικό δεσμό με το παιδί σας, ώστε να ξέρει ότι είστε με το μέρος του.

• Δείτε τα πράγματα και από την πλευρά του παιδιού, και δείξτε του την κατανόησή σας όταν βάζετε όρια.

• Αντισταθείτε στον πειρασμό να είστε εκδικητικοί.  Το να βάλετε όρια είναι υπεραρκετό, από κει και πέρα η κατάσταση μπορεί να σας γυρίσει μπούμερανγκ.

• Δείτε τη ζωή μέσα από τα μάτια του παιδιού σας και βάλτε όρια εκεί που πραγματικά χρειάζεται, ώστε η ζωή με το παιδί σας να περιστρέφεται γύρω από τον γερό σας σύνδεσμο και την ανακάλυψη και λιγότερο γύρω από απαγορεύσεις.

Αλλά μην ξεχνάτε ότι όταν βάλατε έναν όρο και συγκεκριμένα όρια θα πρέπει να τα τηρήσετε.

4. Να θυμάστε ότι το να είστε σταθερός δε σημαίνει ότι είστε κακός. Η σταθερότητα στη συμπεριφορά του γονιού είναι ένα θετικό μοντέλο και για το παιδί, ώστε να καταλάβει ότι κάνουμε αυτό που λέμε και δεν αλλάζουμε γνώμη και στάση κάθε στιγμή.  Ο σταθερός γονιός όμως θα πρέπει να είναι ευγενικός και να δείχνει αγάπη στο παιδί και σεβασμό στην προσωπικότητά του.  Επίσης ο σταθερός γονιός θα πρέπει να είναι δίκαιος.

5. Βάλτε περιορισμούς στη συμπεριφορά, αλλά όχι στα συναισθήματα. Οι περισσότεροι γονείς σε αυτό το σημείο μπερδεύονται… «ναι, αλλά όταν βάζω στο παιδί μου όρια συνήθως έχει ένα ξέσπασμα».  Είναι φυσιολογικό το παιδί να αισθάνεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σε διάφορες καταστάσεις.  Έργο του γονιού είναι να αποδεχτεί αυτά τα συναισθήματα και να συνεχίσει να αγαπάει το παιδί του, ενώ επιμένει στα όρια.  Με αυτόν τον τρόπο το παιδί διδάσκεται την οριοθέτηση αλλά και την αγάπη, και τα αρνητικά του συναισθήματα επειδή δεν έγινε το δικό του γίνονται πιο υποφερτά.

 

Dr. Λίζα Βάρβογλη, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Λέξεις-κλειδί: παιδί, ανατροφή, γονείς, όρια, τιμωρία, οικογένεια, διαπαιδαγώγηση